Najaar Canvas : Cultuur

<

STRONG>The Impressionists
Op zondagavond presenteert Canvas dit najaar een aantal docudrama's rond artistieke of historische onderwerpen. De spits wordt afgebeten door de driedelige BBC-reeks The Impressionists, een boeiende en in alle opzichten kleurrijke serie over een groep revolutionaire schilders die in de tweede helft van de 19de eeuw de kunstwereld op zijn grondvesten deed daveren. Het verhaal wordt in flash backs verteld door de oude Claude Monet en combineert docudrama met reconstructies en originele analyses van de beroemdste impressionistische schilderijen, waarbij de kijker als het ware binnenstapt in het schilderij.

Giverny, 1920. De 80-jarige Claude Monet (Julian Clover, Troy, Star Wars) vertelt journalist François Thiebault-Sisson zijn levensverhaal. In 1862 ging hij als 22-jarige (Richard Armitage, North and South) aan de slag in het atelier van de traditionele schilder Charles Gleyre (Clive Merrison, The Discovery of Heaven, The English Patient). Hij leert er zijn strijdmakkers Auguste Renoir (Charlie Condou, Charlotte Gray, Midsomer Murders) en Frédéric Bazille (James Lance, The Book Club, Smack the Pony) kennen. Samen beginnen ze een veertig jaar durende strijd tegen het Salon, het behoudsgezinde en invloedrijke instituut dat de jaarlijkse nationale kunsttentoonstelling organiseert. De jongemannen gooien zich in het wilde bohémienleven van de Franse hoofdstad en zweren bij een nieuwe manier van schilderen: ze willen af van de klassieke statische kunst en weg uit het het atelier, naar buiten, om de impressie van het moment, met zijn wisselende licht- en kleurschakeringen weer te geven. Monet is erg onder de indruk van het werk van een wat oudere schilder, Edouard Manet (Andrew Havill, Casanova, Waking the Dead), wiens doek 'Déjeuner sur l'herbe' voor een schandaal zorgt. Vanaf 1867 komen Monet en zijn vrienden geregeld samen met twee andere schilders: Edgar Degas (Aden Gillet, The House of Eliott, Taggart) en Pissarro. Samen besluiten ze een eigen tentoonstelling te organiseren, tégen het Salon. Maar de Frans-Duitse oorlog van 1870 dwarsboomt hun plannen.

Parijs, 1871. De Frans-Duitse oorlog is voorbij en de linkse opstand van de Commune wordt al snel de kop ingedrukt. Claude Monet en zijn vrienden likken hun wonden. Hun vriend Bazille is gesneuveld en het kunstklimaat in Parijs is reactionnairder dan ooit. Toch besluiten Monet, Renoir, Degas en Pissarro een eigen tentoonstelling tégen het Salon te organiseren. Alleen Manet wil niet meedoen. De jonge schilders hebben ondertussen allemaal hun eigen stijl ontwikkeld, al zijn ze één in hun verzet tegen de traditionele kunstbaronnen. Monet legt uit hoe hij destijds zijn beroemde schilderij 'Impression: soleil levant' op 40 minuten schilderde. Het doek zou zijn naam geven aan de nieuwe school en was een beslissend moment in de geschiedenis van de schilderkunst. In 1874 vindt de eerste tentoonstelling van de 'impressionisten' plaats. Het wordt een geweldige flop. De tweede heeft al wat meer succes en geleidelijk beginnen critici en publiek bij te draaien. In 1880 komt het tot een breuk in de groep wanneer Monet en Rnoir besluiten om deel te nemen aan de tentoonstelling van het Salon…. Mei 1880. Een krant heeft het nieuws verspreid dat Monet dood is. Het blijkt om een kwakkel te gaan die doelbewust is verspreid door Degas: een niet mis te verstane grap omdat Monet aan de jaarlijkse tentoonstelling van het Salon heeft deelgenomen. De actie van Degas versnelt de versplintering van de groep. Na hun laatste groepstentoonstelling in 1886 gaan de 'impressionisten' elk hun eigen weg. Monet heeft stilaan veel succes en reist Europa af op zoek naar nieuwe 'impressies'. 

Na de dood van zijn vrouw Camille (Isobel Pravda) leeft hij samen met Alice Hoschedé (Amanda Root, Anna arenina, Daniel Deronda) en haar zes kinderen, de familie van zijn vroegere maecenas Ernest. De getroubleerde Paul Cézanne (Will Keen, Midsomer Murders, Elizabeth I) is een nieuwe naam in de impressionistische beweging. Hij wordt gesteund door de beroemde schrijver Emile Zola (Anthony Calf, New Tricks), al keert die zich later van hem af. Manet is doodziek, maar werkt als een bezetene. De verbitterde Degas blijft ballerina's schilderen en verkopen, terwijl zijn vroegere vriend Renoir overal ter wereld wordt geroemd als portrettist. In 1900 worden de eertijds zo verketterde impressionisten gehuldigd op de wereldtentoonstelling in Parijs. En Monet, die trekt zich met Alice terug in zijn domein in Giverny, waar hij steeds nieuwe en telkens andere impressies schildert van de waterlelies. The Impressionists is even kleurrijk, dynamisch en energiek als de schilders en schilderijen waarover de reeks gaat. De serie is volledig gebaseerd op documentaire bronnen: brieven, archieven, interviews uit de tijd, en natuurlijk de schilderijen zelf. Het is voor ons nauwelijks te vatten dat de bekende en lieflijke taferelen die de impressionisten schilderden – de geraffineerde waterlelies van Monet, de glimlachende meisjes van Renoir en de delicate ballerina's van Degas – destijds voor opschudding en schandaal zorgden De serie volgt het bewogen leven van de bevriende schilders op de voet.

We zien hoe hun werk onlosmakelijk verbonden was met hun leven, hun milieu en hun tijd. Hoe Monet in een race tegen de klok zijn cruciale werk 'Impression: soleil levant' schilderde om het licht op de juiste manier te kunnen vatten. Waarom de Parijse high society zo geschokt was door Manets afbeelding van Olympia, waarbij het model zo brutaal buiten het canvas kijkt. En hoe Cézanne met zestig schilderijen van één berg, de Mont Saint-Victoire, de fundamenten legde voor het kubisme en de hedendaagse kunst.

Het verhaal van impressionisten is er één van armoede en van onbegrip, van artistieke vernieuwing en koppigheid in een vijandig en conservatief kunstklimaat, tegen een achtergrond van oorlog en revolutie. Maar het is ook een verhaal van bloedbroeders en zielsverwanten die hun ruzies, rivaliteit, en afgunst overwonnen in hun langdurige vriendschap, artistieke overtuiging en toewijding aan een nieuw soort kunst. We leren hen kennen als visionaire kunstenaars, maar de documentaire toont ook hun kleine kantjes en allerlei faits divers uit hun eigen leven en dat van hun omgeving, zoals Cézannes woede tegenover blaffende honden, de limonadeverslaving van zijn maîtresse Hortense, de flamboyante kleding van Monet, de lichtgeraaktheid van Degas, etc. De serie werd opgenomen op lokatie in Groot-Brittannië en Frankrijk, o.a. in Giverny, in de Provence en Normandië.

www.canvas.be/theimpressionists

'The Impressionists', vanaf zondag 10 september om 21.40 uur op Canvas.

Plankenkoorts
Plankenkoorts maakt in september een paar keer plaats voor sportevenementen, maar heeft toch twee boeiende programma's in petto: een huldeconcert voor de grote Finse bas Matti Salminen, in het kader van de Finse week naar aanleiding van het Klarafestival, en een verslag van de EBU Young Musicians-wedstrijd. Vanaf oktober is er volop aandacht voor een aantal Vlaamse musici. Op zaterdag, voortaan om 12.00 u.

Salminen zestig – 16.9
Plankenkoorts brengt op zaterdag 16 september om 12.00 u. een huldeconcert voor Matti Salminen, vorige zomer ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van de Finse bas opgenomen door de Finse publieke omroep in samenwerking met Arte. Finland is niet alleen het land van de grote meren, maar ook van de grote zangers. Matti Salminen is letterlijk en figuurlijk een grote bas. Met zijn twee meter en zijn gedragen diepe stem was hij als het ware voorbestemd om Wagner te vertolken. Dat is dan ook zijn grote specialiteit en hij heeft in de grootste operahuizen ter wereld Wagner-rollen gezongen, van Bayreuth tot de Met. Maar met één ding moesten alle operadirecteurs altijd rekening houden: in de zomer ging Salminen steevast terug naar Finland, om er te zingen op het Festival van Savonlinna. Daar is dit huldeconcert dan ook opgenomen. Voor deze gelegenheid schaarde een all-stars team van Finse topzangers zich rond hem: Karita Mattila, een veelzijdige sopraan, die we in Brussel al zagen optreden met Antonio Pappano. Soile Isokoski, een andere sopraan, die in vele Muntproducties heeft meegespeeld, o.a. in Reigen van Boesmans. Jorma Hynninen, de basbariton die de rol van Amfortas zong in de Parsifalproductie van de Vlaamse opera. Tommi Hakala, tenor en winnaar van de BBC Singer of the world competition in 2003. Zij zingen en spelen uittreksels uit Götterdämmerung (Wagner), Der Freischütz (Weber), Carmen (Bizet), Don Carlos (Verdi), Maytime (Romberg), Die Schweigsame Frau (R. Strauss) en Droomzangen van de Finse componist Aulis Sallinen. Markus Lehtinen leidt het koor en orkest van het Savonlinnafestival. Deze aflevering van Plankenkoorts pas in de Finse week van Canvas, een bijdrage tot het Klarafestival 2006, waarin Finland centraal staat.

EBU Young Musicians - 30.09
In 2006 organiseerde de Europese omroepunie in Wenen de tweejaarlijkse wedstrijd plaats voor jonge muzikanten. De cellist Ilia Laporev vertegenwoordigde er in de voorrondes België. De lat ligt tegenwoordig echter erg hoog. In de finale betwistten virtuozen uit Roemenië, Zwitserland, Groot- Brittannië, Noorwegen, Zweden, Rusland en Oostenrijk elkaar de hoofdprijzen. Ze deden dat op de piano, de viool, de cello, hobo, fluit en trompet. Christian Arming begeleidde hen met de Wiener Symphoniker. In de finale speelden ze allemaal werken van Wolfgang Amadeus Mozart en zijn goede vriend Joseph Haydn. We zijn niet voor niets in het Mozartjaar en in Wenen. Jos Van Immerseel, Philippe Herreweghe, René Jacobs en Paul Van Nevel: het zijn grote namen geworden in het buitenland. Daardoor zijn ze ook bekend bij een muzikaal minder gespecialiseerd publiek. Er zijn in Vlaanderen evenwel nog heel wat andere verdienstelijke musici bedrijvig, die Plankenkoorts vanaf oktober onder de aandacht wil brengen. Maar daarover later meer
Zie ook: www.canvas.be/plankenkoorts

'Plankenkoorts vanaf zaterdag 16 september om 12.00 uur op Canvas.

Culturele documentaire op donderdag
Op donderdag brengt Canvas dit najaar een reeks documentaires over kleurrijke, spraakmakende figuren uit de culturele geschiedenis. Het kan daarbij zowel over iconen uit de populaire cultuur gaan als over grootheden uit de meer klassieke cultuurwereld. De spits wordt afgebeten door Frank Sinatra op donderdag 21 en 28 september om 23.30 u.  Sinatra, Dark Star (21&28.9) is een onthullende, tweedelige BBC-documentaire van Christopher Olgiati over het leven van Frank Sinatra, gevierd zanger en acteur, kind aan huis bij de groten der aarde, maar ook notoir maffioso. Aan de hand van archiefbeelden, concertopnames, getuigenissen, interviews en nagespeelde scènes reconstrueert de film het leven van de veelzijdige én controversiële superster. We zien hoe hij zijn carrière aan de maffia te danken had en hoe die banden met de onderwereld uiteindelijk ook fataal waren voor zijn reputatie. We vernemen ook hoe hij als geëngageerde democraat in de jaren '40 aan de schandpaal werd genageld als communist en later een uitgesproken republikein werd. Hoewel populaire muziek lang enkel voorbehouden was voor volwassenen, had Sinatra als zanger en acteur een grote aantrekkingskracht op de jongeren van zijn tijd en werd zo het eerste tieneridool. 

De film begint in Lercara Friddi, het Siciliaanse dorpje waar de familie Sinatra in dezelfde straat woonde als die van de latere maffiabaas Lucky Luciano, iets wat Sinatra altijd verzwegen heeft. De wegen van beide families zouden elkaar ook later nog geregeld kruisen. Ze emigreerden allebei naar de Amerikaanse Oostkust. De jonge Frank groeide op in Hoboken, New Jersey. Wie in die tijd als zanger aan de bak wilde komen in een club, moest bijna onvermijdelijk langs de maffia passeren. Dat gold ook voor Frank Sinatra, al ging "ol' blue eyes" wel erg ver in zijn engagement. Zo vernemen we dat Sinatra als loopjongen voor Lucky Luciano miljoenen dollars naar Cuba smokkelde, en dat hij ooit met een vriendin champagne ging zitten drinken op een met bloed doordrenkte sofa waar de maffia net iemand had vermoord. Hij liet een drummer die hem niet aanstond in elkaar slaan en toen hij van zijn contract met bandleider Tommy Dorsey af wou, kreeg die laatste van twee gewapende kerels een voorstel dat hij niet kon weigeren.

Sinatra had presidenten in zijn vriendenkring en werd aanbeden door miljoenen, vooral vrouwelijke fans. Hij was een rock 'n roll-ster avant la lettre, had talloze vriendinnen en minnaressen en was vier keer getrouwd (onder meer met Ava Gardner en Mia Farrow). Samen met Dean Martin en Sammy Davis Jr. vormde Sinatra de kern van Rat Pack: een losse groep bevriende muzikanten en zangers die samen optraden in Las Vegas. In het begin van de jaren '50 ging het bergaf met Sinatra's zangcarrière, maar hij maakte een comeback als acteur in de film From here to eternity. Ook die carrièrestap dankte hij aan de maffia. Naar verluidt, was hij de inspiratie achter de beroemde scène in The Godfather waarbij een filmbons een maffiose acteur een filmrol aanbiedt nadat hij het afgehakte hoofd van zijn favoriere renpaard in zijn bed heeft gevonden. Iets soortgelijks zou Sinatra zelf zijn overkomen toen hij er niet slaagde president Kennedy te overtuigen om het misdaadmilieu minder hard aan te pakken. Daarop kreeg hij een pakje tegestuurd met het geschoren hoofd van een lam erin: een maffiasymbool voor een nakende dood.

Op 5 oktober volgt Coco Chanel, een biografische documentaire over r Gabrielle Bonheur "Coco" Chanel (1883 – 1971). Coco Chanel zorgde voor een revolutionaire vernieuwing op het vlak van de vrouwenmode. Ze bevrijdde de vrouw van het korset en introduceerde de stijlvolle en comfortabele 'casual look': broeken en maatpakken voor vrouwen, korte rokjes, haar kenmerkende vestjes, namaakparels gecombineerd met echte juwelen, en natuurlijk ook het legendarische zwarte kleedje dat elke vrouw absoluut in huis moet hebben. Elegant en comfortabel waren de kernbegrippen voor Chanels innoverende kledinglijn. Haar ontwerpen zijn echte klassiekers geworden, iedereen draagt ze of heeft ze gedragen: van Audrey Hepburn, Catherine Deneuve en Elizabeth Taylor tot Nicole Kidman en Scarlett Johansson. Daarnaast lanceerde Chanel samen met Pierre Wertheimer dé klassieker onder de parfums: Chanel No. 5.

Zie ook: www.canvas.be/documentaireopdonderdag
'
Culturele documentaire', vanaf donderdag 21 september om 23.30 uur op Canvas.

Catherine the Great
Catherine the Great is een tweedelig docudrama over de roemruchte Russische tsarina die Rusland grondig hervormde, maar minstens even bekend is om haar stormachtige liefdesleven. Catharina de Grote (1729-1796) was het prototype van de 'verlichte despoot': ze regeerde met ijzeren hand en voerde grootschalige oorlogen om het Russische grondgebied uit te breiden, maar ze introduceerde ook moderne politieke en maatschappelijke vernieuwingen. Ze had een obsessionele liefdesrelatie met prins Potemkin, die samen met haar het land bestuurde. Dit weelderig verfilmde docudrama van het gerenommeerde Brook Lapping Productions is onder meer gebaseerd op Catharina's memoires en brieven. Op zondag 1 en 8 oktober om 21.40 u.

Catharina werd in 1729 geboren als prinses Sophie Augusta Fredericka, in een eerder onbelangrijke Pruisische familie. Dat de Russische Tsarina Elizabeth precies háár uitkoos als echtgenote voor haar neef en latere opvolger Peter, had alles te maken met geopolitieke diplomatie: Elizabeth wilde de banden met Pruisen aanhalen om met een Russisch-Pruisische alliantie de positie van Oostenrijk te verzwakken. Sophie bekeerde zich tot het Orthodoxe geloof, werd tot Catharina (Ekaterina) herdoopt en trouwde op nauwelijks 15-jarige leeftijd met prins Peter. Het huwelijk was geen succes. Peter verzaakte aan zijn echtelijke plichten en zocht zijn heil bij allerlei minnaressen. Catharina vond Peter saai en dom en hield zich de eerste jaren van hun huwelijk vooral bezig met haar persoonlijke ontwikkeling, met het uitbouwen van een uitgebreid sociaal netwerk en – op haar beurt – met een aantal buitenechtelijke relaties. Ze had veel belangstelling voor politiek, cultuur en wetenschap, koesterde sympathie voor de ideeën van de Verlichting en correspondeerde onder meer met Voltaire en Diderot.

Na de dood van tsarina Elizabeth in 1762, besteeg Catherina's echtgenoot de troon als tsaar Peter III. Hij maakte zich erg onsympathiek door een aantal omstreden militaire beslissingen. Ook Catharina vond dat hij het land slecht bestuurde. Zes maand na zijn aantreden greep ze met een geweldloze coup zelf de macht, samen met haar toenmalige minnaar, de invloedrijke legerofficier Grigory Orlov. Een half jaar later werd haar positie als tsarina Catharina II verstevigd door de moord op haar echtgenoot, onder het mom van een ongeval uitgevoerd door Alexey Orlov, de broer van Grigory. De volgende 34 jaar zou Catharina over Rusland regeren met ijzeren hand, maar ook met vooruitstrevende ideeën over staatsinrichting, rechtspraak, opvoeding, gezondheidszorg en cultuur. Ze maakte van Rusland een moderne, gerespecteerde en gesofisticeerde Europese grootmacht. Ze rekende af met een dreigende rebellie en met de aanspraken op de troon van de rechtmatige kroonprins Ivan VI. Met haar minnaar, adviseur en beschermengel Grigor
 Potemkin aan haar zijde, groeide ze uit tot één van de belangrijkste heersers uit de Russische geschiedenis. Het leverde haar dan ook het epitheton 'de Grote' op. Toch had ze ook veel critici en vijanden, onder wie een aantal West-Europese leiders, die met alle mogelijke propagandamiddelen haar aanzien en populariteit probeerden te ondermijnen. Er werden allerlei roddels en geruchten over haar gelanceerd, waarvan die over haar seksuele apetijt uiteraard het meest tot de verbeelding spraken en het langst – tot op de dag van vandaag – verspreid werden.

Catherine the Great is een docudrama, dat nagespeelde scènes combineert met commentaar van en interviews met geleerden en specialisten. Er wordt ook volop gebruik gemaakt van citaten uit de uitgebreide brieven en dagboeken van Catharina, voorgelezen door de Brits-Italiaanse Emily Bruni (een tijdje geleden nog te zien op Canvas in een aflevering van Miss Marple), die in de gedramatiseerde reconstructies ook de rol van Catharina speelt. Het eerste deel van de film behandelt vooral de jeugd- en huwelijksjaren van Catharina, haar intellectuele en politieke ontwikkeling, tot en met haar machtsgreep in 1762. Het tweede deel gaat over haar verwezenlijkingen als tsarina en haar relatie met Prins Potemkin. De opnames gebeurden op lokatie in Rusland.

Zie ook: www.canvas.be/documentaireopzondag 
'Catherine the Great'v zondag 1 en 8 oktober om 21.40 uur op Canvas.