Gloednieuwe Woestijnvis-reeks 'Ooit Vrij' op VIER

De makers van het humaninterestprogramma kropen een jaar lang achter de tralies, op zoek naar antwoorden op enkele prangende vragen over gevangenisstraffen: Hoeveel jaar cel riskeert iemand? Hoe snel kan iemand weer vrijkomen? Wie beslist dat een bepaalde gedetineerde de vier muren van de gevangenis mag verlaten? En hoe kan een penitentiair verlof soms helemaal mislopen?

Minister van Justitie Koen Geens: 'Ik ben zeer verheugd dat VIER met deze nieuwe serie aandacht geeft aan de terugkeer van gedetineerden in de maatschappij. Gedetineerden die penitentiair verlof krijgen, kunnen zich voorbereiden op een eventuele terugkeer naar de samenleving. Dat is sowies o beter dan hen van de ene dag op de andere vrij te laten zonder begeleiding. Ik begrijp dat het voor mensen niet altijd duidelijk is waarom bepaalde beslissingen worden genomen door rechters. 'Ooit Vrij' geeft nu een unieke inkijk in de werking van justit ie en het verloop van dit soort beslissingen.'

'Ooit Vrij' graaft in het verleden van de gedetineerde, analyseert het heden en oordeelt of de gedetineerde klaar is om de gevangenis te verlaten nog voor de volledige straf is uitgezeten. Hoe en wanneer iemand vrijkomt hangt af van hoe hij in de gevangenis wordt beoordeeld. Maar hoe bepaal je of iemand weer klaar is voor een leven buiten de gevangenismuren? En wat is het risico voor de maatschappij? Eén ding is zeker: de weg naar buiten begint op de dag dat hij of zij opgesloten wordt. 

Het is een regelgeving die voor de buitenwereld vaak onbekend is en veel vraagtekens oproept. Maar ooit wordt elke gedetineerde terug onze buur. Hoe zou jij je buurman of -vrouw terug willen? Als iemand met oog op werk, omringd door familie en gecontroleerd door justitie of als iemand die jarenlang helemaal geïsoleerd is geweest, geen enkele omkadering heeft en hierdoor misschien makkelijk hervalt in zijn fouten van weleer? 

Een cameraploeg kijkt en luistert mee naar intieme gesprekken over misdaden, maar vooral ook naar de man of de vrouw erachter en wat een mogelijke vervroegde invrijheidsstelling met hen doet. De kijkers volgen het leven achter de tralies, maar zetten ook samen met de gedetineerden de eerste stap richting vrijheid. Ze gaan mee naar buiten, vieren samen met hen nieuwjaar tijdens een penitentiair verlof, gaan mee solliciteren, brengen samen een laatste bezoek aan een terminale vader of gaan mee vrij, voor altijd. Of in sommige gevallen: tot de volgende arrestatie.

'Ooit Vrij' volgt de complexe emoties die met een nakende vrijlating gepaard gaan van dichtbij. Bij de ene doet die vrijheid dromen, bij de andere boezemt het angst in. Niet voor elke gedetineerde is de vrijheid een geschenk. 

Directeur-Generaal Gevangeniswezen Rudy Van De Voorde: 'Vanaf de eerste dag van de opsluiting bereiden onze medewerkers de terugkeer van gedetineerden naar het gewone leven voor. Daarbij zoeken we steeds het juiste evenwicht tussen de belangen van de gedetineerde, en de belangen van de samenleving en de slachtoffers. Hoe vlot de terugkeer van de gedetineerden naar de maatschappij loopt, hangt af van de gedetineerden zelf, maar ook van hun omkadering buiten de muren (in de vorm van familie, werk, therapeutische begeleiding). Gedetineerden dienen zich ook hier rekenschap van te geven en op dat bewustwordingsproces zetten we sterk in. Het belang daarvan komt in deze reeks heel duidelijk naar voor. Een verdienste van de makers, maar zeker ook van de personeelsleden die zich elke dag opnieuw inzetten.'

De gevangenissen
Voor de nieuwe reeks openden vier gevangenissen hun deuren:

Brugge
Het penitentiair complex in Brugge is één van de grootste gevangenissen van België en biedt plaats aan beklaagden en veroordeelden. Op dit moment zitten er 611 mannen en 117 vrouwen opgesloten. In de reeks komen de langgestrafte mannenafdeling, de drugsvrije afdeling en de vrouwenafdeling uitgebreid aan bod. En ook de moeder-kindafdeling speelt een belangrijke rol. Daar volgen de makers een moeder en haar pasgeboren kind. In overleg met verschillende diensten bestaat de mogelijkheid dat kinderen tot de leeftijd van 2,5 jaar bij hun moeder in de cel verblijven. Brugge heeft daarnaast als enige plek in Vlaanderen een medisch centrum. 

Wortel
De gevangenis van Wortel was tot 1993 een landloperskolonie. Met de afschaffing van de wet op de landloperij werd de strafinrichting in gebruik genomen om veroordeelden onder te brengen. In Wortel staat het aantal op 288 gedetineerden. Zij krijgen een gezicht en doen hun verhaal.

Dendermonde
De gevangenis van Dendermonde telt 245 gedetineerden en heeft een dubbele functie: zowel mannen in voorarrest als mannen die reeds veroordeeld zijn komen hier samen onder één dak. Waar zitten ze voor vast? Wanneer komen ze vrij? En hoe leven ze toe naar hun naderende straf?

Leuven Hulp
Ook de hulpgevangenis in Leuven ontvangt eveneens mannen die in voorlopige hechtenis zitten én reeds veroordeelde gedetineerden. Er is tevens een psychiatrische afdeling. Leuven Hulp heeft 188 mannen achter gesloten deuren.

'Ooit Vrij', vanaf maandag 28 oktober om 20.35 uur op VIER.