KRO-NCRV's 'Pointer' over de gevolgen van het Nederlandse pachtbeleid

Een duurzame pachtuitgifte kan een belangrijke bijdrage leveren aan de landelijke doelstelling van drie keer zoveel biologische landbouw in 2030.

Provincies verpachten gezamenlijk ruim 20.000 hectare landbouwgrond van de in totaal 1,8 miljoen hectare. Sinds enkele jaren geven veel provincies bij het uitgeven van pachtgrond bonuspunten aan boeren met een duurzame bedrijfsvoering. Zo maken deze boeren een grotere kans om de pachtgrond te krijgen.

Maar uit vragen van 'Pointer' aan de twaalf provincies blijkt dat er grote verschillen zijn in het duurzaamheidsbeleid, en is het maar de vraag of groene boeren daar altijd van profiteren. Zo is in de helft van de provincies (Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland en Zeeland) het hoogste bod of de afstand van het erf tot het te verpachten perceel het belangrijkste criterium bij het bepalen wie de pachtgrond krijgt. De afstand tot het perceel is een duurzaamheidscriterium, omdat dit het aantal reiskilometers met zware landbouwmachines beperkt.

Volgens ruraal socioloog Margriet Goris hoeft dit niet te betekenen dat de grond dan ook daadwerkelijk naar een groene boer gaat. 'Veel biologische boeren zijn afhankelijk van grond die verder weg van hun boerderij ligt. Dat komt onder andere omdat een deel nog niet generaties lang op een bepaalde plek boert. Het afstandscriterium maakt de kans dan juist kleiner dat zij in aanmerking komen voor een stuk grond', zegt Goris. 'Door de strengere mestwetgeving zijn veel boeren op zoek naar grond. Biologische boeren kunnen vaak niet opbieden tegen gangbare boeren die grond nodig hebben voor hun mestoverschot.'

Glyfosaat en kunstmest
Provincies kunnen ook aanvullende voorwaarden verbinden aan het land dat zij verpachten. Bijvoorbeeld door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of kunstmest te verbieden. Maar uit de antwoorden op de vragen van 'Pointer' blijkt dat boeren in vrijwel alle provincies bestrijdingsmiddelen en kunstmest mogen gebruiken. Ook het omstreden bestrijdingsmiddel glyfosaat is nog in vijf provincies (Friesland, Overijssel, Zeeland, Limburg, Gelderland) toegestaan.

'Het is nog een heel divers beeld, dat hangt natuurlijk mede af van de politieke kleur van de betreffende provincie', zegt bijzonder hoogleraar agrarisch recht Jeroen Rheinfeld. 'Dan kun je misschien de vraag stellen of dit wel een item is dat je op provinciaal niveau moet regelen. Ik zou eigenlijk een oproep willen doen aan de provincies: leg uw beleid nu eens naast elkaar.'

De overheid wil dat in 2030 15 procent van het landbouwoppervlak biologisch is, nu is dat zo’n 4,5 procent. Ruraal socioloog Goris ziet dat op deze manier niet gebeuren: 'Pachtbeleid is een makkelijk instrument om stappen in de goede richting te zetten. Als je die grond uitgeeft met duurzaamheidscriteria is dat een quick win. Maar zoals het er nu uitziet gaan we die 15 procent niet halen.'

De uitzending over de gevolgen van het Nederlandse pachtbeleid is te zien bij 'Pointer' op zondag 6 april om  22.10 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.