Voormalig VRT-taaladviseur Eugène Berode overleden
De VRT betuigt haar medeleven aan de nabestaanden van Eugène Berode, haar allereerste taaladviseur. Ruim 25 jaar lang, van 1971 tot aan zijn pensioen in 1996, stond hij de medewerkers van de openbare omroep bij met taaladvies. Berode is dinsdag op 79-jarige leeftijd overleden.
Eugène Berode (°Tienen, 24 mei 1931), die Germaanse filologie studeerde en een aggregaat Hoger Secundair Onderwijs behaalde, begon zijn carrière in het onderwijs. Hij was leraar Nederlands in het Atheneum Sint-Truiden en leraar in het Vrij Instituut voor Avondleergangen in Tienen.
In september 1970 reageerde hij op een BRT-advertentie waarin gezocht werd naar 'een neerlandicus die er wat voor voelt om haar personeel te helpen voor microfoon en camera een zo keurig mogelijke taal te hanteren'. Nadat hij als meest geschikte kandidaat uit de selectie kwam, werd hij op 16 januari 1971 de allereerste taaladviseur van de openbare omroep.
'Toen ik mijn functie opnam, was taalzorg al een traditie bij de openbare omroep', zei hij daarover in 1999 in De Standaard. 'Ik hoefde het werk alleen maar voort te zetten. En dus luisterde ik naar radio- en tv-uitzendingen, krabbelde op- en aanmerkingen op een kattebelletje en stopte het in een blauwe envelop.' Die zogenaamde 'blauwe brieven' werden legendarisch. Verscheidene radio- en televisiepresentatoren die vandaag gewaardeerd worden om hun verzorgde taalgebruik, hebben op die manier de kneepjes van het vak geleerd.
Berode beoordeelde ook de stemproeven van kandidaat-personeelsleden, gaf taaladvies aan wie erom vroeg en werkte mee aan de opleidingsprogramma’s van personeelsleden. Hij was daarnaast BRT-vertegenwoordiger in de Raad voor Taaladvies, waarvan hij later voorzitter werd. Eind 1983 werd hij lid van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren. Tot 1983 bleef hij ook directeur van de avondschool in Tienen.
In 1996 ging Berode na een rijkgevulde carrière met pensioen, al bleef hij nog tot 2000 een wekelijkse taalcolumn voor De Standaard verzorgen.
Erkenning
In 1991 kreeg Berode van de Vlaamse Raad, nu het Vlaams Parlement, een erepenning omdat hij 'als ambtenaar, auteur en voorzitter van de Raad voor Taaladvies op opmerkelijke wijze, in woord en geschrift, voor een correct en vlot taalgebruik in Vlaanderen heeft gepleit en onverdroten de aandacht heeft gevestigd op de nood van taalzorg bij de overheid.'
Volgens Ruud Hendrickx, de huidige taaladviseur van de VRT, ligt Eugène Berode aan de basis van het streven van de openbare omroep naar een aantrekkelijk en duidelijk taalgebruik: 'Eugène Berode heeft 25 jaar zijn stempel op het Nederlands van de omroep gedrukt. In het begin van zijn carrière lag de klemtoon, geheel volgens de tijdgeest, op taalzuivering. Menig medewerker herinnert zich de blauwe brieven, de voorgedrukte formuliertjes waarmee Berode presentatoren op de vingers tikte als ze een taalfout gemaakt hadden. Later verschoof zijn aandacht naar de aantrekkelijkheid en duidelijkheid van de formulering. Iets waar we nu nog altijd de vruchten van plukken.'
Ook nieuwsankers Jan Becaus en Martine Tanghe bewaren goede herinneringen aan hun samenwerking met Eugène Berode:
Jan Becaus: 'Ik heb Eugène Berode heel goed gekend. Hij heeft ons tijdens de opleiding in 1985 veel geleerd. Daarna moest hij ons in de gaten houden en dat deed hij heel consequent, met de fameuze blauwe enveloppen. Daarin zat een wit briefje, met daarop de fout die je gemaakt had en het moment waarop je die gemaakt had. Ik denk wel dat hij het moeilijker had dan de huidige taaladviseur Ruud Hendrickx, omdat hij werkte in het precomputertijdperk. Hij moest dus alles op fiches bewaren. Ik had geen dagelijks contact met Eugène Berode – daarvoor maakte ik gelukkig te weinig fouten – maar hij was een heel gewetensvolle taalraadsman, dat kan ik getuigen. Ik bewaar goede herinneringen aan hem. Hij was streng, maar rechtvaardig. Hij zei dat er vierhonderd vaste fouten waren die altijd maar opnieuw werden gemaakt. Ik denk dat hij gelijk heeft. Ik heb de briefjes die ik van hem ontvangen heb allemaal bewaard. Niet alleen die van mij, ook die van de collega’s. Ook de taaltips van Ruud Hendrickx, de opvolgers van die briefjes, bewaar ik allemaal op mijn harde schijf. Ik vind het belangrijk dat de omroep aan taalzuivering doet.'
Martine Tanghe: 'Ik heb Eugène Berode bijna twintig jaar lang gekend als taalraadsman van de openbare omroep. Hij was een van de eerste mensen met wie ik kennismaakte toen ik in 1978 als piepjonge, pas afgestudeerde Germanist op de nieuwsdienst van de (toen nog) BRT begon te werken. Correct taalgebruik waren voor de journalist van de openbare omroep even belangrijk als objectiviteit en onpartijdigheid. Eugène Berode wees medewerkers op fouten, via zijn fameuze blauwe brieven. Zelf heb ik die brieven nooit vervelend gevonden; integendeel, ik heb ze allemaal gelezen en bijgehouden en probeerde de fouten nooit meer te maken. Ik hoorde vaak dat het Nederlands van Het journaal door velen als norm beschouwd werd. Ik vond dat iets om trots op te zijn en te koesteren. En daar heeft Eugène Berode een belangrijke rol in gespeeld. Gallicismen, slaafse vertalingen uit het Frans, daar steigerde hij van ('je zei binnen de drie weken, je bedoelde natuurlijk binnen drie weken'), maar vreemde woorden als er geen goed Nederlands woord voor bestond, daar had hij geen problemen mee. Eugène Berode lette op de taal, maar hij was gelukkig geen fundamentalist.'
