'Nachtwacht' met Jan Leyers over kolonisatie, diversiteit en discriminatie

De koloniale tijd ligt zestig jaar achter ons, maar het debat daarover lijkt nu pas los te barsten. Volgens politiek wetenschapper Olivia Rutazibwa kijken we nog steeds met een koloniale bril naar de wereld. En dat moet ophouden.

Maar filosofe Tinneke Beeckman waarschuwt voor een te ver doorgeslagen slachtofferdenken. Gelijkheid en diversiteit zijn mooi, maar mogen niet leiden tot censuur, en tot hokjesdenken waarbij mensen tegenover elkaar staan.

De derde gast is Christophe Busch, directeur van de Kazerne Dossin in Mechelen en specialist in polarisatie en de bestrijding daarvan.

Zijn blanke Belgen racistischer dan ze denken? Jan Leyers leidt het debat.

Het einde van de witte wereld?
Olivia Rutazibwa werd geboren in Anderlecht en is nu hoofddocent internationale relaties, ontwikkelingssamenwerking en Europese studies aan de University of Portsmouth. Binnenkort verschijnt haar boek Het einde van de witte wereld. 'We kijken nog steeds met een koloniale blik naar de wereld', zegt ze. 'De onderdrukte mens krijgt nog altijd geen stem.' We doen alsof Europa helemaal op zijn eentje de verlichting uit de lucht heeft geplukt, de industriële revolutie heeft gerealiseerd, en de mensenrechten heeft uitgevonden. Maar dat die verlichtingswaarden al veel langer circuleerden, dat we ons economisch voordeel deels gerealiseerd hebben dankzij uitbuiting tijdens de kolonisatie en dat we de filosofische inzichten van die gekoloniseerde volkeren hebben weggevaagd, dát vertellen we er nooit bij.

En dat Europese superioriteitsgevoel, dat uit zich niet alleen bij denkers en politici die zich op de verlichtingswaarden beroepen, maar ook bij gewone mensen. 'Toen ik in Italië onderzoek ging doen voor mijn doctoraat, verbaasde ik mij erover dat iedereen dacht dat ik analfabeet was, of een prostituée. En toen ik na die ervaring terug kwam naar België, realiseerde ik me dat ook hier mensen vaak nadrukkelijk traag spraken tegen mij.' Het gevolg is dat 'minderheden', zij die het meest geraakt worden door racisme en discriminatie, nog altijd niet als gelijkwaardige partners aan de discussie mogen meedoen. Dat 'witte mensen' nog altijd mee willen definiëren wat racisme is, of waarom vluchtelingen vluchten.

Stop met het slachtofferdenken
Filosofe Tinneke Beeckman vindt dat Rutazibwa’s manier van denken meer kwaad dan goed doet. Rutazibwa schuift volgens haar een schuld op iedereen die 'wit' is, en daar reageren mensen nu eenmaal niet goed op. 'Als je die witte wereld wil afbreken, door wat ga je die dan vervangen? Wil je de hele Europese cultuur ‘vervangen’? Als zwarte Piet niet meer mag, mag Sneeuwwitje dan wel nog? Want die is ook blank en onschuldig.' Beeckman heeft ook een probleem met slachtofferdenken: 'Gelijkheid is belangrijk, maar wordt steeds vaker op een dwingende manier nagestreefd. Niet met politieke of economische argumenten, maar met morele. Het volstaat om je een slachtoffer van discriminatie te noemen om je gelijk te krijgen.'

Weg met de polarisatie
Het debat over onze identiteit is wellicht het meest gepolariseerde van alle kwesties waar we vandaag mee worstelen. Daarom schuift Christophe Busch als derde gast mee aan tafel bij Jan Leyers. Hij is de directeur van Kazerne Dossin, het memoriaal, museum en documentatiecentrum over de holocaust en mensenrechten. Busch bestudeert al jarenlang het fenomeen van polarisatie, en hij weet hoe we eraan kunnen ontsnappen.

'Nachtwacht', zaterdag 16 maart om 22.00 uur op Canvas.