'KRO-NCRV 2Doc': Het kaf en het koren – de IND op zoek naar oorlogsmisdadigers

'KRO-NCRV 2Doc: Het kaf en het koren - de IND op zoek naar oorlogsmisdadigers' volgt de ambtenaren van Unit 1F tijdens hun werk met de dossiers uit de aanmeldcentra. We zien hoe ingewikkeld het is om een mogelijke dader als dader aan te wijzen en maken mee hoezeer zij zijn aangewezen op de eigen verklaringen van de mensen die zij onderzoeken.

Onderzoeker Frank de Wilde vraagt een Syrische asielzoeker naar een Facebook-foto waarop hij te zien is met een geweer. De man, die de foto inmiddels heeft verwijderd, beweert dat het slechts om ongevaarlijk plastic speelgoed gaat dat zijn broertje gekregen heeft op een feestdag. De Wilde gelooft hem niet, maar kan niet bewijzen dat de man de waarheid niet spreekt.

Mensen op de vlucht, wiens leven gevaar loopt in hun land van herkomst, hebben recht op bescherming in het kader van het VN-vluchtelingenverdrag, dat ook door Nederland is ondertekend. Er is een uitzondering: voor mensen die zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid geldt deze bescherming niet.

Een Syrische ex-militair met een 1F-indicatie verklaart dat hij is opgeleid om een M-46 kanon te bedienen. Hij was gelegerd in de buurt van Homs in de periode dat de stad door artillerievuur verwoest werd. De man zegt dat hij nooit gehoord of gezien heeft dat er kanonnen werden afgevuurd. Zijn enige taak was om 'het kanon schoon te maken en te onderhouden'.

Op de vraag of ze het idee hebben dat ze de foute personen effectief uit de vluchtelingenstroom halen, antwoordt senior medewerker van Unit 1F, Maarten van den Abeelen: 'Je hebt een onderbuikgevoel dat je niet alles vangt. Dat er toch mensen door de mazen van het net heen glippen.' Zijn collega Jos Fleuren vult aan: 'We weten niet wat we niet weten. We weten niet wat mensen niet vertellen.'

Wanneer in een aanmeldcentrum zoals Ter Apel of Schiphol blijkt dat er een indicatie is voor 1F, omdat iemand bij het leger heeft gezeten of bij een veiligheidsdienst heeft gewerkt, gaat het dossier naar Hoofddorp, de zetel van Unit 1F. Hier hebben twintig ambtenaren de lastige taak om binnen de beperkingen die de wet hen oplegt, uit te maken of de asielzoeker een oorlogsmisdadiger is. Garantie dat dit in alle gevallen lukt, kan niemand bieden.

Het belangrijkste middel zijn de interviews ('gehoren') met de betrokkene. De mogelijkheid om ter plaatste onderzoek te doen of om getuigen te horen heeft men niet. Strafrechtelijk bewijs hoeft men niet te leveren. Een ernstig vermoeden volstaat om een asielzoekers asiel te weigeren. Na een of meerdere gehoren valt de beslissing. Als die negatief uitvalt dient de asielzoeker Nederland te verlaten. Actieve uitzetting vindt maar mondjesmaat plaats omdat een vreemdeling wiens leven gevaar loopt in het land van herkomst niet teruggestuurd kan worden. Ook al is het een oorlogsmisdadiger. Bovendien geldt momenteel het beleid in Nederland dat niemand mag worden uitgezet naar Syrië. Zelfs niet bij een vermoeden van oorlogsmisdaden of een ongeloofwaardige verklaring.

Het is voor het eerst dat de IND een camera toelaat bij Unit 1F. Zelfs de schrijvende pers mocht tot op heden niet van binnenuit meekijken hoe de Unit 1F haar werk doet.

'Het kaf en het koren - de IND op zoek naar oorlogsmisdadigers' is een film van regisseur René Roelofs en is geproduceerd door Selfmade Films.

'KRO-NCRV 2Doc: Het kaf en het koren - de IND op zoek naar oorlogsmisdadigers', maandag 10 april om 20.25 uur op NPO 2.