Ellen ten Damme brengt Jiddisch LiLaLo theater tot leven in de EO-documentaire 'Negen Koffers'
Het Jiddische lied bekend maken bij het grote publiek, dat was de droom van Jossy Halland. Samen met haar man Jacques runde zij het LiLaLo theater aan De Clercqstraat in Amsterdam.
Met cabaret, liederen en verhalen uit de Joodse cultuur, proberen ze wat luchtigheid te brengen binnen de Joodse gemeenschap in de moeilijke periode na de Tweede Wereldoorlog. In de door de EO uitgezonden documentaire 'Negen Koffers' duikt zangeres en actrice Ellen ten Damme in het verleden van het variété-echtpaar en laat de wens van Jossy alsnog in vervulling gaan.
In de documentaire 'Negen Koffers', gemaakt door Marieke Rodenburg, volgen we Ellen ten Damme die in het verleden duikt van de Nederlandse Jacques Halland en de Poolse Regina Eichner. De pianist en actrice/zangeres leren elkaar kennen in de Jiddische theaterwereld en trouwen, Regina verandert haar naam in Jossy Halland. Eind jaren dertig trekken ze samen door Europa met hun bezittingen in negen koffers. Als nomadische variétéartiesten brengen ze hun Jiddische repertoire ten gehore. Tijdens de oorlog verblijven ze in Frankrijk waar ze zich aansluiten bij het verzet.
Na de oorlog blijven ze hangen in Parijs waar ze optraden met grote artiesten als Juliette Greco, Yves Montand en de populaire Fernandel. De vrolijkheid en ontspanning die er in de theaters na de oorlog heerst vinden ze lastig. Jacques en Jossy hebben veel mensen uit hun familie- en vriendenkring verloren. Daarnaast vinden ze het moeilijk dat ze hun eigen Jiddische repertoire van liedjes en verhalen, waarin ze hun sociaal maatschappelijke wortels tot uiting kunnen brengen, niet kwijt kunnen in hun optredens. Ze dromen van een eigen theater.
LiLaLo theater
'Voor mij, voor Haar, voor Hem' dat betekent de Jiddische naam van het theater dat in 1959 haar deuren opende in Amsterdam. Toegang tot het theater was gratis, maar een drankje bestellen was een pré. Aanvankelijk werd LiLaLo bezocht door Joden, die zich even thuis konden voelen. Later werd LiLaLo bekend bij een meer gemengd publiek, zelfs de beroemde filmregisseur Fellini en Picasso bezochten het huiskamertheater. LiLaLo was het laatste Jiddische theater van West-Europa en sloot in 1982 haar deuren.
Ellen ten Damme
Voor zangeres/actrice Ellen ten Damme was het een uitdaging om de liedjes van de Hallands te vertolken. Het Jiddisch kende ze niet en ook de verhalen uit verleden zijn soms lastig te plaatsen. Samen met pianist Ringo Maurer ontdekt ze het Jiddische repertoire. Door de teksten te vertalen en het bezoeken van plaatsen waar Jacques en Jossy hebben geleefd gaat ze op zeoek naar de gedrevenheid van de twee om het Jiddisch cabaret in leven te houden. In Montauban (Frankrijk) wordt de rol van Jacques en Jossy in het verzet duidelijker. Uiteindelijk komt de zoektocht van Ellen tot uiting op het toneel van Carré, waar ze het lied 'Tate Blymenfeld' op een bijzondere manier tot uiting brengt en zo de droom van Jossy laat uitkomen.
Credits: regisseur: Marieke Rodenburg; productie: Mira en René Mendel/Interakt Productions; scenario en research: Marie Kiebert en Marieke Rodenburg; eindredactie EO: Alfred Edelstein.
Deze documentaire is tot stand gekomen met financiële ondersteuning van het CoBofonds en Gemeente Amsterdam.
'Negen Koffers', zondag 5 december om 15.25 uur bij de EO op NPO 2.