WNL-podcast 'Het Onderzoeksbureau': 'Minder gevangenisstraf door rechtszaken die te lang duren'
Rechtszaken die te lang duren leiden ertoe dat daders tientallen jaren minder lang de gevangenis in gaan, en de Nederlandse Staat tonnen aan inkomsten misloopt. In 2020 kregen veroordeelden minstens 52 jaar, 11 maanden en 16 dagen minder straf opgelegd van de rechter, omdat het te lang duurde voordat hun zaak werd behandeld.
Ook werd er 978 uur minder taakstraf en 518.048,75 euro minder schadevergoeding opgelegd. Dat blijkt uit onderzoek van de NPO Radio 1-podcast 'Het Onderzoeksbureau', na een analyse van honderden strafzaken. Slachtofferhulp Nederland wil dat slachtoffers in deze zaken gecompenseerd worden.
Rechtszaken in Nederland moeten binnen een redelijke termijn worden afgehandeld, vanwege het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarin staat dat iedereen die vervolgd wordt, recht heeft op een eerlijk proces. Dat betekent dat een rechtszaak binnen een redelijke termijn moet worden afgehandeld.
Wat een redelijke termijn is, is niet precies vastgelegd, maar in de praktijk komt het er volgens strafrechter Rogier Sonneveldt op neer dat iemand binnen twee jaar een rechterlijke uitspraak moet hebben, en dat er twee jaar daarna uitspraak is gedaan in het hoger beroep. Duurt de zaak langer, dan kan er strafvermindering volgen; de rechter haalt een gedeelte van de opgelegde straf af. 'Dat vind ik met name moeilijk in de richting van slachtoffers', zegt Sonneveldt. 'Het is erg lastig aan slachtoffers uit te leggen dat zij jaren moeten wachten totdat er recht gedaan wordt. Dat is enorm frustrerend.'
Omdat de rechtbanken de laatste jaren vollopen met steeds complexere rechtszaken, worden veel zaken niet behandeld binnen de redelijke termijn, met strafvermindering tot gevolg. 'Het Onderzoeksbureau' bestudeerde alle gepubliceerde uitspraken, zo’n vijf procent van het totaal, bij de gerechtshoven in 2020, waar het woord redelijke termijn in de uitspraak voorkwam. Daarbij werd gekeken hoe vaak er enkel vanwege overschrijding van de redelijke termijn strafvermindering werd opgelegd. Het ging dus om tientallen jaren gevangenisstraf, bijna 1000 uur taakstraf en tonnen aan schadevergoeding die niet werden opgelegd omdat de zaak te lang duurde.
Volgens de Raad voor de rechtspraak is iedere zaak waarin de redelijke termijn om welke reden dan ook wordt overschreden er één te veel. De Raad zegt al langer te pleiten voor extra investeringen in de rechtspraak en de strafrechtketen. Zo zouden er 200 nieuwe rechters moeten worden aangesteld om onder andere de doorlooptijden te verkorten.
Slachtofferhulp Nederland vindt het 'zeer onrechtvaardig' voor slachtoffers als daders strafvermindering krijgen, zegt juridisch adviseur Robin Fontijne. 'Hoe kan het nou dat er strafvermindering volgt voor dingen die slachtoffers zijn aangedaan, door iets wat ze niet fout hebben gedaan? Dat leidt volgens ons tot secundaire victimisatie bij slachtoffers.'
Daarom wil Slachtofferhulp dat slachtoffers gecompenseerd worden als de dader strafvermindering krijgt, zegt Fontijne. 'Slachtoffers zijn ook een procespartij, en zijn dus ook onderdeel van een rechtszaak. Nu krijgen ze geen plusje op hun schadevergoeding, terwijl de dader minder straf krijgt. Wij willen dat dit verandert: extra schadevergoeding voor slachtoffers als de dader strafvermindering krijgt.'
'Het Onderzoeksbureau' is een podcast van Omroep WNL, waarin journalisten Sandra van den Heuvel en Bram Endedijk elke twee weken duiken in een wereld van misdaad of misstanden. De vijftiende aflevering van 'Het Onderzoeksbureau' over de redelijke termijn is te beluisteren via Spotify, Apple of de podcast-app van de NPO.
