EOdocs met groot en gevarieerd aanbod op IDFA

Maar liefst vijf van de elf films die in de Dutch Competition op het IDFA te zien zijn, zijn EOdocs. Naast de festivalprimeurs hebben drie documentaires tijdens het IDFA een première op NPO 2.

Van een indrukwekkende documentaire over de privatisering van gevangenissen waar van alles mis mee is, tot een liefdevolle blik in een soepkeuken van een kerk in Philadelphia en van een jeugddocumentaire over het klimaat tot aan een Hondurese pastor die midden tussen het geweld van rivaliserende bendes levens wil veranderen.

EOdocs hoofdredacteur Margit Balogh: 'De documentaires die geselecteerd zijn voor IDFA zijn waardevolle films die gaan over mensenrechten, hoop en vergeving, geloof en compassie met de medemens. De verhalen worden op een prachtige artistieke, eigenzinnige manier vastgelegd. Sommige films zijn urgent, zetten je in beweging, andere stemmen tot nadenken, discussie of maken dat je verrast bent over de originele invalshoek of visie die de maker heeft gekozen.' Het IDFA duurt van 20 november tot en met 1 december, in totaal zijn meer dan 300 documentaires te zijn in verschillende zalen in de hoofdstad.

EOdocs Filmavond
Op donderdagavond 28 november is er in het EO-gebouw een speciale avond rondom de EOdoc 'Behind the Blood'. Tijdens deze avond zijn de hoofdpersoon uit deze film, de Hondurese pastor Daniel Pacheco, en regisseur Loretta van der Horst aanwezig. Er is tijdens deze avond ook de mogelijkheid om vragen te stellen aan beiden. Voor EO-leden is deze avond gratis, voor bezoekers die geen lid zijn kost een ticket 7,50 euro. Reserveren kan hier.

Overzicht EOdocs op IDFA

'Prison for Profit'
Dutch Competition

In 2001 werd de Mangaung-gevangenis in gebruik genomen, de eerste privaat gerunde penitentiaire inrichting van Zuid-Afrika. Als uitbater beloofde het beveiligingsbedrijf G4S, een Brits miljardenbedrijf, de meest humane behandeling en de beste faciliteiten voor drieduizend gevangenen, voor de laagste prijs uiteraard.

Dat bleek al snel vooral verkooppraat. Via gelekte bewakingsvideo’s en getuigenissen van bewakers en voormalige gevangenen kwamen verhalen naar buiten over buitensporig geweld, verwaarlozing en onvoorstelbare martelpraktijken.

Getuigenissen van klokkenluiders en ex-gedetineerden en de bevindingen van onderzoeksjournalist Ruth Hopkins maken duidelijk wat privatisering van het gevangeniswezen eigenlijk betekent. Cipiers worden onderbetaald, overbelast en vrezen dagelijks voor  hun leven. Gevangenen worden gezien als melkkoe, waardoor rehabilitatie zeker geen prioriteit is. 'Prison for Profit' toont aan wat er gebeurt als een overheidstaak zoals detentie wordt uitbesteed aan multinationals die winst als enig doel hebben. Welke negatieve gevolgen heeft dit voor de samenleving?

'Behind the Blood '
Dutch Competition

Priester en meubelmaker Daniel Pacheco werkt in een van de gevaarlijkste steden ter wereld: San Pedro Sula in Honduras. Hij probeert er levens te redden. Dat is nog niet zo eenvoudig in een land met duizelingwekkend hoge moordcijfers. De drugskartels, maar ook de politie en het leger, maken talloze slachtoffers. Pacheco begeeft zich er middenin, met gevaar voor eigen leven. Voor Orlin Castro, televisiejournalist, is verslag doen van moorden aan de orde van de dag. Hij lijkt op zijn gemak bij het nachtelijke geweld, maar ondertussen droomt hij van een ander, rustiger leven. Huurmoordenaar Matathan praat openlijk over zijn beroep. Hij zegt dat hij er genoeg van heeft en een nieuw, godvruchtig bestaan wil gaan leiden. Maar Pacheco, die hem al langer kent, twijfelt aan zijn oprechtheid. In de voetsporen van deze drie mannen komt regisseur Loretta van der Horst, geboren in Honduras, angstwekkend dicht bij het gruwelijke geweld waar niemand een eind aan lijkt te kunnen maken. Als je je eigen leven niks waard vindt, legt Pacheco uit, is het gemakkelijker om anderen te doden.

'All Against All'
Dutch Competition

Na de Tweede Wereldoorlog werden circa 200.000 Nederlanders gearresteerd wegens collaboratie. De meesten konden na relatief korte tijd weer deelnemen aan de samenleving en zelfs glanzende carrières opbouwen. Anton Mussert, leider van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (de NSB) kreeg de doodstraf.

Als een archeologie van het fascisme in Nederland, onderzoekt deze rijk geïllustreerde historische documentaire hoe nationalistische gevoelens radicaliseren. De film laat zien dat de opkomst van het fascisme al een decennium voor de oprichting van de NSB in 1931 begint met het ontstaan van een aantal antidemocratische initiatieven, waarvan een miljonair met een opvallende voorkeur voor eenbenige vrouwen, een marktkoopman, een geestelijke en een kunstenaar de drijvende krachten zijn. Historici, schrijvers en verzamelaars van fascistische curiosa schetsen de ontwikkeling van een aanvankelijk marginale, versplinterde beweging tot een radicale, populistische partij.

Het openingswoord is voor marktkoopman Jan Baars. Een beeldschone luchtopname van een nevelig rivierenlandschap begeleidt de audio-opname waarin hij vertelt hoe hij als een van de leiders het ‘kiesvee’ toesprak; dat zijn boodschap volstrekt onbelangrijk was, maar dat het vuur van zijn woorden de massa beroerde.

'Angels on Diamond Street'
Dutch Competition

The Advocate Cafe, de soepkeuken van de Church of the Advocate in North Philadelphia, bestaat 34 jaar en heeft zijn wortels in de Black Panther Party. Het werd toen opgericht als onderdeel van een voedselprogramma en is nog steeds een ankerpunt in een van de armste buurten van Philadelphia. Met een liefdevol oog volgt filmmaker Petr Lom de keuken, haar medewerkers en bezoekers twee jaar lang, en registreert wat er gebeurt als een Mexicaans gezin dat met uitzetting wordt bedreigt toevlucht zoekt bij de kerk.

Zoals pastor Renee McKenzie uitlegt, markeert het bieden van hulp aan migranten een nieuw hoofdstuk in de lange sociaal-activistische traditie van deze kerk. En zo wordt in de kelderverdieping een klaslokaal ingericht als woning voor Carmela Hernandez en haar vier kinderen. Voor Barbara Easley-Cox, voormalig Black Panther-lid en sinds de begindagen betrokken bij de kerk en het café, is de hulp aan mensen die het nodig hebben een kwestie van 'teruggeven'. Of, zoals ze vastberaden stelt in deze bemoedigende film: 'Carmela's verhaal is ons verhaal'.

'The Death of Anontio Sánchez Lomas'
Dutch Competition

Op Allerheiligen herdenken de inwoners van het Zuid-Spaanse Frigiliana hun doden. Toegestroomde dorpelingen, die elkaar allemaal kennen, brengen bloemen en kaarsen. Maar het serene beeld verbergt dat dit dorpje in feite verscheurd is. Toen tijdens het regime van generaal Franco dorpeling Antonio Sànchez Lomas in 1952 door de Guardia Civil werd vermoord, is hier een collectief trauma ontstaan. Bejaarde getuigen, betrokkenen en nakomelingen verstoppen verdriet en wraakgevoelens achter een flinterdun laagje beschaving. Een oplossing lijkt ver weg. Net als op talloze andere plekken in Spanje waar vergelijkbare tragiek, vele vermisten en een onverwerkt verleden dagelijks resoneren.

Ramon en Salvador Gieling strijken neer in het pittoreske dorp om inwoners te ondervragen over de geschiedenis. Hun verhalen schetsen een levendig beeld van de pijnlijke gebeurtenissen uit 1952, die de gemoederen nog steeds in beroering brengen. Met het oog op verwerking, vergiffenis en verzoening besluiten de conciërge van de plaatselijke school en de Gielings om de gebeurtenissen samen met de dorpsbewoners in scène te zetten. Maar niet iedereen is enthousiast. Waarom zou je oude wonden open willen halen?

'How to steal a country'
Frontlight

Toen een groep onderzoeksjournalisten verregaande corruptiepraktijken onthulden waarbij Jacob Zuma, de toenmalige president van Zuid-Afrika, betrokken was, werd er een venijnige lastercampagne ontketend gericht tegen de integriteit van de nieuwsredacties. Totdat twee jonge IT-medewerkers bewijsstukken vonden die de volledige modus operandi blootlegde achter het ‘kapen’ van de Zuid-Afrikaanse staat door private personen, met behulp van politieke connecties.

Met dank aan hun goede vriend Zuma kon een steenrijke Indiase familie, de Gupta’s, de opbrengsten van een hele natie voor het eigen gewin inzetten. Ze kregen belangen in kolenmijnen, media- en IT-bedrijven, tot regeringsposities aan toe. Wanneer uiteindelijk een gerechtelijke onderzoeks-commissie wordt aangesteld, komt Zuma zelf ook getuigen. Zijn verweer: allemaal leugens en nepnieuws.

In interviews spreken betrokken onderzoeksjournalisten hun zorgen uit over de wereldwijde trend van steeds verdere belangenverstrengeling tussen bedrijfsleven en overheid, en de polarisatie die daarmee gepaard gaat: presidenten en multinationals leven onaantastbaar in hun eigen bubbel. Het enige wat je er als journalist tegen kunt doen, zegt een van hen, is zorgen dat ze iets minder comfortabel in die bubbel zitten. Is er nog plaats voor rechtvaardigheid in de door Zuid-Afrika zo zwaarbevochten, prille democratie?

'JovannaForFuture'
Kids&Docs Competition

Soms snakt de Nederlandse Jovanna ernaar een keertje te zondigen en een klein toetje te eten, ook al zit er heel veel plastic omheen. Dan vindt ze het stom dat het nodig is om bij alles wat ze doet aan het milieu te denken. Want dat doet ze, zo blijkt uit hoe ze leeft en wat ze vertelt. Ze eet geen vlees en woont met haar familie in een 'aardehuis' waar ze alle energie die ze gebruiken zelf opwekken. En Jovanna doet nog meer: iedere vrijdag staakt ze voor het stadhuis van Deventer voor het klimaat.

Net als duizenden jongeren wereldwijd is ze geïnspireerd geraakt door klimaatactivist Greta Thunberg. Kinderen kunnen niet stemmen en dan is staken de enige manier om te laten zien dat er iets moet gebeuren. Kort komen bezorgde kinderen uit landen als Australië, Curaçao en Vietnam voorbij. Ook zij vinden dat er wat moet veranderen. Wanneer gaan de volwassenen eindelijk iets doen?

'Renildo & Vanildo'
Kids&Docs Competition

In het dorp waar ze in wonen, in Guinee-Bissau, kent iedereen de tweeling Renildo en Vanildo, want ze zijn altijd aan het dansen. In het dorp zorgt mama Dila voor ze, want hun moeder overleed toen ze nog maar een jaar oud waren. Hun hardwerkende vader zien ze maar af en toe. Binnenkort gaan ze weer bij hem op bezoek en als verrassing willen ze voor hem dansen. De goedkeuring van hun vader is erg belangrijk voor ze, dus ze oefenen veel. Maar zal hun vader, die vooral naar hun schoolresultaten vraagt, hun dans wel waarderen? Bamba, de beste danser van het dorp, geeft 'Re' en 'Va' in de kapsalon een peptalk.

Als ze eenmaal naast hun vader zitten en verlegen antwoorden op zijn vragen, is dat een groot contrast met de stoere dansscènes in het dorp, waar ze zich met zonnebrillen op in een videoclip wanen. Toch wagen ze het erop, want samen staan ze immers sterker.

Op NPO 2 te zien tijdens IDFA

'One Child Nation'
26 november, 20.25 uur op NPO 2

Filmmaker Nanfu Wang werd geboren in 1985, tijdens de 35 jaar durende periode van de eenkindpolitiek in China. Als na de geboorte van haar eerste kind herinneringen aan haar kindertijd opkomen, keert de in Amerika wonende Wang terug naar haar plattelandsdorp in China.

In openhartige interviews met familie, dorpsbewoners, vroedvrouwen, officials en een journalist onderzoekt ze de gevolgen van die ingrijpende wetgeving en de nog altijd heersende voorkeur voor het krijgen van zoons. Schokkende verhalen worden met een opvallende berusting verteld. Over hoe meisjesbaby’s direct na de geboorte werden omgebracht of langs de kant van de weg of op de markt werden neergelegd om te sterven. Over gedwongen sterilisaties en abortussen, soms van volledig volgroeide foetussen. Over de adoptie-industrie, de handel in baby’s en diepgewortelde corruptie.

Gaandeweg wordt duidelijk hoe iedereen aan deze onmenselijke praktijken meewerkte. En terwijl de Chinese regering de eenkindpolitiek een succes noemt, dicteert ze via muurschilderingen, onderwijs en vrolijke propagandafilmpjes inmiddels schaamteloos een nieuwe tweekinderenpolitiek.

'Advocate'
27 november, 23.00 uur op NPO 2

De bijna 75-jarige Lea Tsemel werkt al een heel leven als mensenrechtenadvocaat in Israël, voornamelijk voor Palestijnen die zich, met of zonder geweld, tegen de bezetting hebben verzet. Hoe controversieel haar werk is, blijkt onder meer uit de benaming die haar tegenstanders haar hebben gegeven: zij noemen haar 'advocaat van de duivel'.

De bevlogen advocaat wordt gevolgd tijdens twee zaken: die van een dertienjarige jongen die betrokken was bij een steekpartij en die van een vrouw die een mislukte zelfmoordaanslag pleegde. We zien Tsemel in gesprek met de verdachten, haar eigen team en de pers. Daarnaast zijn er interviews met haar man, kinderen en collega’s, die getuigen van haar moed, doorzettingsvermogen en morele onwrikbaarheid.

De film blikt ook terug op verschillende spraakmakende zaken uit haar juridische loopbaan die, op een enkele hoopgevende uitzondering na, allen stuitten op een discriminerend rechtssysteem. Hoop op verandering van dit systeem en een scherp oog voor de mens achter elke zaak drijven Tsemel voort.

'#387'
28 november, 23.00 uur op NPO 2

Op 18 april 2015 zonk een schip met minstens achthonderd vluchtelingen voor de kust van Italië. Een jaar na dato arriveert het spookschip op een Siciliaanse militaire basis, waar een forensisch patholoog en haar team klaarstaan om de identiteit van de drenkelingen te achterhalen. Van drenkeling #387 is er dan weinig meer over dan wat restjes kleding en half vergane foto’s en briefjes. Simkaarten, doorweekte bankbiljetten en een tube tandpasta; ooit waren het elementaire spullen, nu zijn het macabere stillevens geworden.

In deze onderzoeksdocumentaire in mozaïekvorm speuren ook anderen met een eigen invalshoek naar de identiteit van de gestorvenen.  Een researcher bezoekt begraafplaatsen waar drenkelingen als nummer de grond in gaan en worstelt allerhande archieven door. Tegelijkertijd hoopt een Rode Kruis-medewerker in dorpjes op het Afrikaanse continent te spreken met mogelijke familieleden, om zo de slachtoffers van een naam en een verhaal te voorzien.

Deze filmische onderzoeksreis vol spannende detective-elementen brengt dit humanitaire monnikenwerk in beeld, maar is vooral een document over de waarde van een mensenleven.