'Kruispunt': Moederziel Alleen

Hartverscheurende woorden die Ellen van Ree in haar dagboek schrijft als ze is bevallen van haar zoon. Ze is 17 jaar, ongetrouwd en moederziel alleen. Het is 1967.

Zware last
In 'KRO Kruispunt' vertelt Ellen van Ree haar verhaal. Ze is één van de naar schatting 15.000 Nederlandse vrouwen die zich in de jaren 1956-1980 gedwongen voelden hun kind af te staan. Ellen is ook een van de velen die de afgelopen tijd hun verhaal deden bij het Meldpunt Afstand en Adoptie, dat overspoeld wordt door reacties. 'Eindelijk erkenning', zegt Ellen. Het zwijgen heeft al veel te lang geduurd. Dat vindt ook Monique Weustink, die als kind werd afgestaan. 'Het moment van afstand doen is voor mijn biologische moeder levenslang geweest. Ze heeft deze periode uit haar bestaan willen wissen en ik ben altijd een geheim gebleven. Het moet een zware last voor haar geweest zijn om dat haar hele leven met zich mee te torsen. Ze is inmiddels overleden, maar ik hoop dat het Meldpunt de stilte doorbreekt en dat andere moeders hun geheim niét mee hun graf innemen.'

De onderste steen boven
Het Meldpunt wil onderzoeken hoe vrouwen werden gedwongen afstand te doen van hun kind. Wat was de rol van de familie, de omgeving, de instanties, meneer de pastoor? De kerk vond officieel dat moeder en kind bij elkaar dienden te blijven, zegt historica Constance van der Putten: 'Ook al was een ongehuwde moeder een zondares, het moederschap zou haar weer op het rechte pad kunnen brengen. In de praktijk werkten priesters en nonnen wel mee aan de afstandspraktijk van die tijd, maar het waren vooruitstrevende psychiaters als Kees Trimbos die na de Tweede Wereldoorlog propageerden dat kinderen in alle gevallen beter af waren bij een adoptiegezin.' Astrid Werdmuller, specialist Afstand en Adoptie bij FIOM juicht het Meldpunt en het onderzoek toe. 'Het taboe moet eindelijk van dit onderwerp af en ik hoop dat de onderste steen boven komt. In hoeverre kun je zeggen: dat was de tijdgeest, zo ging het toen nou eenmaal? Waar is er sprake geweest van misstanden? Die vraag zal nog zo niet makkelijk te beantwoorden zijn.'

Verloren tijd
Het is moeilijk meer voor te stellen hoe vorige generaties naar 'de problematiek van de ongehuwde moeder' keken en hoe deze kwestie werd aangepakt. Moederziel alleen wachtten ze de geboorte van hun kind af, meestal ver van hun familie, weggestopt in 'doorgangshuizen'. Ellen: 'Er werd daar tegen mij gezegd dat ik mensen die zelf geen kind kunnen krijgen het grootste geschenk gaf dat je kunt geven en dat ik daarmee een plek in de hemel verdiende.' En de kinderen kwamen moederziel alleen ter wereld, in afwachting van een adoptiegezin bleven ze in de doorgangshuizen of werden zolang in een kindertehuis geplaatst. Het gevolg van dit alles: levenslange littekens bij vrouwen, kinderen op zoek naar hun moeder, en verloren tijd die nooit meer kan worden ingehaald.

'Kruispunt', zondag 1 december om 23.05 uur op NPO 2.