'Altijd klaar voor de Tocht': de jaarlijkse voorbereiding op de Elfstedentocht

Maar dat de Tocht ieder jaar tot in de puntjes wordt voorbereid, realiseren maar weinig mensen zich. Wat die jaarlijkse voorbereiding inhoudt, is in deze Nieuwsuur-special van Hans Kema te zien.

Sinds 1909 zijn vijftien Elfstedentochten gehouden, de laatste op 4 januari 1997. Vanaf zaterdag 9 februari 2019 bevinden we ons in het langste Elfstedenloze tijdperk ooit. De langste sinds de periode 1963-1985.

Hans Kema (verslaggever 'Nieuwsuur') volgde een jaar lang de voorbereidingen op de zestiende Tocht door het Elfstedenbestuur, rayonhoofden, meteorologen, deelnemers en politiemensen.

'We werken het hele jaar door'
'Waar wordt nou een evenement georganiseerd dat niet doorgaat? Ik zou het niet weten. Er is niets dat hier op lijkt', aldus Wiebe Wieling, voorzitter van de Koninklijke Vereniging de Friesche Elf Steden.

'We werken het hele jaar door, op 1 december moet alles klaar staan zodat de Tocht 48 uur later georganiseerd kan worden. Het is heel veel werk voor de tien bestuursleden en rayonhoofden, maar we kunnen niet pas in november aan de slag gaan en dan eens kijken hoe we het gaan doen', aldus Wieling.

In ‘Altijd klaar voor de Tocht’ wordt zichtbaar wat er allemaal komt kijken bij de voorbereiding van het grootse schaatsevenement ter wereld. Zo wordt ‘s zomers het draaiboek minutieus doorgelopen en worden hypothetische rampen geoefend. Het afgelopen jaar was men druk met de bestelling van totaal 9 kilometer ‘kluuntapijt’, dat binnen 48 uur moet kunnen worden geleverd op 22 locaties langs de route zodra de Tocht is afgeroepen. Ook zijn in Sneek alvast speciale ‘kluuntrappen’ aangelegd. En alle rayonhoofden oefenen met het eigen portofoonnetwerk. Hard nodig omdat tijdens de Tocht het mobiele netwerk onbetrouwbaar zal zijn vanwege de 1½ tot 2 miljoen toeschouwers. En dan is er nog de enige betaalde medewerker die gedurende het hele jaar de telefoon beantwoordt en de wachtlijst beheert op het kantoor van de Elfstedenvereniging in Leeuwarden.

Klimaatverandering of niet, de voorzitter blijft hoopvol
'Als er nog eentje komt, moeten we doen alsof het de laatste is', zegt Elfsteden-meteoroloog Thom Zwagers van het KNMI. 'De kans is heel veel kleiner geworden. Het is eigenlijk één van de eerste echte effecten van de klimaatverandering.'

Voorzitter Wiebe Wieling blijft ondanks deze nuchtere wetenschap hoopvol en weet zeker dat hij de Tocht ooit zal afroepen. Hij vindt de gezamenlijke inspanning het mooiste aan de Tocht. 'Dat we mensen onderdak bieden, dat we met z’n allen de schouders eronder zetten. Dat we het ijs vegen als het gevraagd wordt. Die hele simpele dingen, eigenlijk heeft een mens daar heel veel behoefte aan. Saamhorigheid die we steeds meer kwijtraken.'

Jorrit Bergsma laat er alles voor schieten
'Tuurlijk denk ik dat ik ‘m kan winnen', zegt Olympisch- en wereldkampioen Jorrit Bergsma, die als één van de favorieten alles zal laten wijken voor een Elfstedentocht, zelfs de Olympische Spelen. 'Dat is vrij simpel; dan kom ik terug naar Friesland. Ik zou het mezelf niet vergeven dat ik die zou overslaan.'

De Vereniging de Friesche Elf Steden draait volledig op de contributie van de dertigduizend leden. Sponsoring is uit den boze, ook tijdens de tocht. Wel zullen er miljoenen euro’s overheidsgeld nodig zijn voor de grootschalige inzet van politie en hulpdiensten op de dag zelf. Ondanks de hoge kosten en risico’s blijven overheden pal staan achter het unieke evenement. 'Stel dat er op dit moment een vereniging zou zijn die een dergelijk evenement zou willen gaan organiseren, dan zou er geen gemeente zijn die daar een vergunning voor afgeeft', zegt Frans Wiersma, politie noord-oost Friesland. 'Het is te massaal en de risico’s zouden te groot zijn. Het is puur het feit dat het een historisch evenement is dat al meer dan honderd jaar bestaat en dat we allemaal heel graag opnieuw willen beleven. Dat maakt dat we buiten onze eigen grenzen heen alles gaan voorbereiden.'

Uitzending vrijdag 8 februari om 19.45 uur bij de NTR op NPO 2.