'Achter de Dijken: Vrijheid': Monument voor de vrijheid
We leven nu al bijna 75 jaar in vrijheid. In 5 afleveringen ging Leo door eeuwen geschiedenis van onze vrijheid heen. In deze laatste aflevering zoekt hij antwoord op de vraag: hoe bewaren we vrijheid ook in de toekomst? De generatie die oorlog en onvrijheid heeft meegemaakt kan straks de verhalen niet meer doorvertellen.
Wat moeten we weten, wat moeten we doen, om in vrijheid samen te blijven leven?
Leo bezoekt holocaustoverlevende Salo Muller. Hij overleefde als jongetje de oorlog door onder te duiken in Friesland. Zijn ouders werden opgepakt en vermoord in een vernietigingskamp. Het houdt Salo nog elke dag bezig. Omdat hij niet wil dat de geschiedenis zich herhaalt, vertelt hij zijn verhaal zo vaak als hij kan op scholen, zodat het leed voor kinderen een gezicht krijgt. Maar het went nooit: 'Ik kan het, omdat ik het blíjf vertellen. Als ik ga nadenken schiet ik vol.'
De oorlog laat ons niet los. De stilte van 4 mei ontroert nog steeds. Leo reist langs memorabele plekken die voor altijd verbonden zijn aan de Tweede Wereldoorlog. De bekendste is de voormalige executieplaats op de Waalsdorpervlakte bij Scheveningen. Hier wordt meteen na de oorlog, in 1946, een nationale dodenherdenking gehouden. Het protocol verbonden aan deze beladen plek wordt nog ieder jaar uitgevoerd. In het normaal zo verstilde duingebied, wordt op 4 mei de gigantische Bourdonklok geluid, waarna alle aanwezigen twee minuten stil zijn. Leo praat met Wendy Broer van Erepeloton Waalsdorp. Haar ooms werden op de vlakte gefusilleerd, iets dat generaties later nog impact heeft op de familie. 'We denken dat vrijheid heel gewoon is; we hebben maar weinig van de geschiedenis geleerd. Daarom moeten we de verhalen blijven vertellen.'
Den Haag, Loenen, Nijmegen. Er loopt een lijn door Nederland van plaatsen waar iedere dag een stil ritueel plaatsvindt. Iedere dag wordt hier stil gestaan bij de gruwelen van de oorlog. Door een bladzijde om te slaan met namen van oorlogsslachtoffers, of door veteranen die elke avond zwijgend een mars lopen.
Maar hoe maak je een verhaal levend, als de hoofdpersonen er niet meer zijn? Leo bezoekt ’t Hooge Nest, het woonhuis van schrijfster Roxane van Iperen. Zij kwam er bij toeval achter dat haar huis in de oorlog bewoond werd door twee moedige Joodse zussen, die vanuit het huis het kloppend hart waren van een netwerk van verzet en onderduik. Een geschiedenis die het waard is om te horen. 'Maar niemand wilde praten over wat hier gebeurd was, de tendens na de oorlog was: we gaan door, we hebben het er niet meer over. Stukje bij beetje heb ik het ontrafeld.'
En hoe denkt de nieuwe generatie over vrijheid? Met derde generatie holocaust-overlevende Natascha van Weezel bespreekt Leo hoe onvrijheid en vervolging nog generaties lang kan doorwerken, en wat daaraan te doen is, zodat vrijheid ook voor de toekomstige generaties geen geschiedenis wordt.
'Achter de Dijken: Vrijheid', donderdag 17 oktober om 20.25 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.
