'Achter de Dijken: Vrijheid' - In het spoor van de bevrijders
Leo Blokhuis ontrafelt in het tweede seizoen van 'Achter de Dijken' onze vrijheidsgeschiedenis. Vanaf 12 september zendt de KRO-NCRV deze zesdelige serie uit op NPO 2.
De drang naar vrijheid en autonomie, loopt als een rode draad door onze geschiedenis. Van het prille begin met Bataven, Friezen en Romeinen tot de hevig bevochten vrede van 1945. Hét verhaal van het vrijgevochten Nederlandse volk bestaat niet. Elke eeuw kent haar eigen mythes met haar eigen helden, haar eigen vrijheidsstrijders (en haar eigen waarheid).
11 September 1944: een pittoreske boerenhoeve in het Limburgse Eijsden is het eerste huis waar de geallieerde bevrijders voet op Nederlandse bodem zetten. Voor Leo Blokhuis is deze boerderij 75 jaar later het vertrekpunt van een nieuwe documentaire serie 'Achter de Dijken: Vrijheid'. In het spoor van de bevrijders reist hij van het eerste vrije stukje Nederland naar het laatste Duitse bolwerk: Schiermonnikoog. Onderweg spreekt hij ooggetuigen van toen. Hoe was het werkelijk, de bevrijding van Nederland, wat was de prijs die werd betaald? Achter elke voordeur schuilt een ander verhaal.
Met Britse veteranen reist Leo mee naar de begraafplaats waar gevallen vrienden begraven liggen. 75 jaar later is het verdriet niet minder groot. Ook reist hij naar Zeeland. Daar spreekt hij een van Zeelands dapperste zonen: ingenieur Jaap Rus. Als jonge jongen spioneerde hij voor het verzet, hij had de moed om vanaf de eerste oorlogsjaren in opstand te komen. Rus: 'Wij dachten de vrijheid zit achter de horizon. Krijgen we de vrijheid? Er was een tijd dat we het niet zeker wisten hoor! Wat is dan vrijheid? Wij hebben die onderdrukking gevoeld. Van de nacht kwamen we opeens in het licht.'
Zeeland blijkt in die strijd in 1944-45 een buitensporige prijs te hebben betaald voor de vrijheid. Geen provincie is zo beschadigd. De geallieerden bombarderen de dijken om de sterke Duitse verdediging in het hart te treffen. Het water verwoest alles. In Zeeland wordt de bevrijding wel herdacht, maar, met zoveel doden te betreuren, niet gevierd.
De bevrijding van de rest van Nederland laat lang op zich laat wachten. Het laatste oorlogsjaar trekt diepe sporen: Nederland wordt een land op drift, 1 op de 4 Nederlanders raakt ontheemd. Leo gaat met de 98-jarige zuster Josefa Electa vanuit Roermond terug naar Friesland. Een evacuatie-tocht die ze 75 jaar geleden ook ondernam, dwars door de frontlinie, met 200 weeskinderen.
Op Schiermonnikoog komt de bevrijding het laatst. Pas op 11 juni 1945 kan ook hier de vlag worden gehesen. Op het drenkelingenkerkhof Vredenhof vinden slachtoffers van luchtgevechten en zeeslagen hun laatste rustplaats. Vriend en vijand, naast elkaar. Beheerder Wyb Jan Groendijk verzamelt al decennia hun verhalen en portretten: 'Hier ligt een Engelsman naast een Duitser. Als je dood bent dan heb je geen oorlog meer. Ze zijn nooit ouder geworden dan de dag waarop ze stierven. Ik heb de kans gehad te leven, zij niet. Daarom zorg ik nu voor de graven.'
De grootste schending van de vrijheid moet in de meidagen van 1945 nog duidelijk worden. De massamoord op Joodse Nederlanders is de grofste schending van vrijheid, van leven, die onze geschiedenis ooit heeft gekend.
'Achter de Dijken: Vrijheid', donderdag 12 september om 20.25 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.
