Zaterdag in 'Nachtwacht': 'stop met de mensen schuldgevoelens aan te praten'

Het heeft geen zin iedereen individueel verantwoordelijk te stellen voor alles wat in onze samenleving misloopt. Bovendien haken mensen af onder die onophoudelijke stroom van goede raad, net wanneer we moeten samenwerken om de problemen aan te pakken.

De jonge moraalfilosoof Wouter Peeters (University of Birmingham) is het niet eens met zijn vakgenoot. Individuele mensen kunnen volgens hen wel degelijk een verschil maken.

Mediaspecialiste Rozane De Cock (KU Leuven) heeft dan weer de impact bestudeerd van de berichtgeving over de talloze problemen die ons teisteren. Haken we effectief af door een 'overload' van dat soort berichten?

Als individu kan je geen verschil maken
Patrick Loobuyck zorgde voor opschudding toen hij in de krant liet weten dat hij met het hele gezin per vliegtuig op vakantie zou vertrekken, en niet van plan was om zich daar schuldig over te voelen. Toch is hij allesbehalve een klimaatontkenner. Hij vindt het gewoon zinloos om op zijn eentje te handelen. 'Of ik nu het vliegtuig neem of niet, dat maakt op wereldvlak echt niets uit, terwijl ik er wel persoonlijk de gevolgen ervan ondervind.' Voor Loobuyck is het helemaal niet de taak van elk individu om ervoor te zorgen dat we in een rechtvaardige wereld leven. We moeten een rechtvaardige samenleving creëren zodat iedereen een correct leven leidt zónder zelf extra moeite te doen voor elk nieuw probleem. De problemen zijn ook gewoon te groot en te ingewikkeld geworden om er nog individueel over te oordelen.

Sociale druk
Daarom heeft het geen zin om mekaar schuldgevoelens te bezorgen. Maar toch gebeurt dat. We leven wel in een vrije samenleving, maar er is ook een groeiende sociale druk, waardoor mensen het gevoel krijgen dat ze steeds minder mogen. Dat gevoel is precies wat we niét nodig hebben, want je verkleint het draagvlak voor wat echt wel belangrijke veranderingen in de samenleving zijn – zoals klimaatmaatregelen.

Deugdpronken
Loobuyck wijst ook op het fenomeen van 'deugdpronken': luid laten merken hoe goed je het zelf doet, en daarmee druk zetten op anderen. 'Progressief links is nogal vatbaar voor dat soort gemoraliseer.' Het wordt haast een nieuwe religie. 'Vroeger zondigde je als je inging tegen bepaalde regels van de kerk, vandaag zondig je als je ingaat tegen een bepaalde ideologie van bepaalde weldenkende mensen.'

Iedereen kan een bijdrage leveren
De jonge moraalfilosoof Wouter Peeters (University of Birmingham) deelt de mening van zijn vakgenoot absoluut niet. Individuele mensen kunnen wel degelijk een bijdrage leveren, en je ontmoedigt hen door te suggereren dat het toch geen nut heeft. Ze zullen zelfs méér gemotiveerd zijn wanneer die motivatie uit henzelf komt, dan wanneer een maatregel opgelegd wordt door de staat.

Haken mensen af?
Mediaspecialiste Rozane De Cock (directeur van het Brussels Center for Journalism Studies, KU Leuven, campus Brussel) heeft dan weer de impact bestudeerd van de berichtgeving over de talloze problemen die ons teisteren. Haken de mensen af, zoals Patrick Loobuyck beweert, wanneer ze met teveel berichten over hun eigen verantwoordelijkheid worden overladen? En als dat zo is, wat doen we eraan?

'Nachtwacht' met Jan Leyers, zaterdag 6 april om 22.05 uur op Canvas.