Canvas over München 1972

H

oe het finaal tot een bloedbad kwam is lang een onopgeloste vraag gebleven. Wilfried Huismann stootte aanvankelijk op een muur van stilzwijgen, maar zijn hardnekkig speurwerk bracht hem uiteindelijk bij eersterangsgetuigen: Muki Betser van de Israëlische elite-eenheid, de Duitse politiekorpschef Georg Wolf, een vertrouweling van PLO-leider Yasser Arafat, én Jamal Chashi, de enige nog levende Palestijnse dader die momenteel nog altijd ondergedoken leeft.

De onthutsende conclusie van dit alles: de gijzelaars hadden gered kunnen worden. Mààr: een klungelende Duitse bondsregering kelderde een al vergevorderde diplomatieke oplossing, en de daaropvolgende amateuristisch gecoördineerde bevrijdingsactie bezegelde het lot van de gijzelaars. Eén van hen was de schermer André Spitzer, de man van huidig VRT-correspondente Ankie Rechess. Zij legt in de documentaire een beklemmend getuigenis af.

Vrolijkheid en vrede hadden de Olympische Spelen van 1972 in München moeten kenmerken. Duitsland zou hiermee voorgoed afrekenen met de herinnering aan de Spelen van '36, die in aanwezigheid van Adolf Hitler hadden plaatsgevonden. Zo mochten veiligheidsagenten niet opzichtig in uniform rondlopen. De agenten kregen voor de gelegenheid andere werkkleding. Volgens politiepsycholoog Georg Sieber deed het pakje de stoere politiemensen eruit zien als verklede vrouwen: 'Ze hadden een pak met een witte muts, die ze thuis nooit zouden mogen dragen.' Maar ook over deze Spelen zou een onuitwisbare schaduw vallen.

In de vroege ochtend van dinsdag 5 september 1972 klommen Palestijnse terroristen met sporttassen en gekleed in trainingspak over de muur van het Olympisch Dorp en drongen het woonverblijf van de Israëliërs binnen. In de sporttassen waren machinepistolen verborgen. De atleten werden volledig verrast. Enkelen wisten te ontsnappen via het raam, anderen probeerden zich te verzetten. De terroristen schoten twee sporters neer en namen negen anderen in gijzeling.

De terroristen maakten zich bekend als leden van de Zwarte September beweging, een Palestijnse splintergroepering. De terroristen eisten de vrijlating van 234 Arabische en Duitse gevangenen, waaronder enkele RAF-leden. Daarnaast wilden ze een vliegtuig en een vrije aftocht in ruil voor de vrijlating van de atleten. De Duitse politie was totaal niet voorbereid op een dergelijke actie. Golda Meir, de premier van Israël, had inmiddels via Bondskanselier Willy Brandt laten weten dat Israël onder geen beding onderhandelde met terroristen. Het hoofd van de politie te München en bevelhebber van de veiligheidstroepen bij de Spelen, Manfred Schreiber, besloot daarop om de gegijzelden met geweld te bevrijden.

Schreiber stond niet alleen in de besluitvorming: hij had voortdurend overleg met Willy Brandt, met de bondsminister van binnenlandse zaken Hans Dietriech Genscher en met de minister van justitie van Beieren Bruno Merk. Brandt en Genscher boden zelfs aan om de plaats van de gegijzelde Israeliërs in te nemen, de terroristen gingen hier echter niet op in. Schreiber liet tanks en scherpschutters aanrukken, maar liet de terroristen in de waan dat ze een vrije aftocht kregen. Met twee helikopters werd de groep naar het vliegveld Fürstenfeldbruck gebracht, waar een vliegtuig voor de terroristen klaar stond.

Op het vliegveld stonden vijf scherpschutters klaar. Te laat bleek dat er niet vijf maar acht terroristen waren. Tussen de politie en de terroristen ontstond een vuurgevecht waarbij alle gijzelaars en vijf terroristen gedood werden. Tot op de dag van vandaag is het onduidelijk hoeveel gijzelaars door de Duitse politie neergeschoten zijn en hoeveel door de terroristen. Het onderzoek en de identificatie van de doden werden bemoeilijkt omdat een terrorist op het laatste moment een handgranaat in een van de helikopters had kunnen gooien. De politie kon drie terroristen gevangen nemen. Bij de schotenwisseling werd één Duitse agent neergeschoten.

Korte tijd later, eind oktober 1972, zouden leden van de Zwarte September beweging een Lufthansa vliegtuig kapen en de vrijlating van deze drie terroristen eisen. De Duitse regering ging hierop in, onder zwaar protest van Israël. Als vergelding voor de vrijlating van de terroristen bombardeerde Israël vier Palestijnse trainingskampen bij Damascus.
Ondanks het drama gingen de Spelen door, 'the Games must go on', zoals IOC-voorzitter Avery Brundage het uitdrukte. De Israëlische sportploeg keerde terug naar huis met de elf doden. Enkele individuele atleten uit Nederland, Noorwegen en de Filippijnen besloten eveneens de Spelen te verlaten. De vrolijkheid en vredigheid die de Spelen tot dan toe wel degelijk gekenmerkt hadden, waren voorgoed verdwenen.

De westerse wereld reageerde geschokt, maar onder Palestijnen overheerste een ander gevoel. Terrorisme-expert Yezid Sayigh, zelf Palestijns vluchteling, legt uit, hoewel hij terrorisme verafschuwt, dat de aanslag veel van zijn Palestijnse leeftijdgenoten een gevoel van genoegdoening gaf: 'De hypocrisie van de wereld, het met twee maten meten, het 24 jaar lang negeren van de Palestijnse vluchtelingen... Die zelfingenomen wereld had een tik gekregen'.

Munich 1972 – The Secret Behind The Olympic Attacks
Een documentaire van Wilfried Huismann ,  © WDR 2005
Bewerking: Lieven Vandenbossche / Cecilia Soetewey
Eindredactie: Ignace Bolle
Productie: Gip van Grimbergen

Uitzending op maandag 4 september om 20.50 uur op Canvas.