Wie stopt de vechtrobot? Woensdag in wetenschapsprogramma 'Focus'

Diederik Jekel bekijkt met een combinatie van fascinatie en afgrijzen wat de wetenschap aan vernietigingskracht ontwikkelt en ondervindt aan den lijve hoe moeilijk het is om in een hypermoderne tank het overzicht te houden en goede beslissingen te nemen. Hij bezoekt de wapenbeurs waar het assortiment al lang niet meer uitsluitend bestaat uit tanks, geweren en bazooka’s. Het barst van de modernste technologieën, zoals raketten die zelf vijanden herkennen en zelfstandig een dodelijke aanval kunnen inzetten.

Campagne tegen robotwapens
De huidige generatie wapenrobots staat onvoldoende onder menselijke controle om verantwoord gebruikt te kunnen worden, vindt Jeroen van den Hoven, techniekfilosoof aan de TU Delft. En hij staat niet alleen. De TU Delft sluit zich aan bij een wereldwijde campagne voor een verbod op robotwapens waar veel wetenschappers voor tekenden. Van den Hoven denkt dat automatisering van het slagveld niet helemaal gestopt kan worden, maar dat de besluiten van een machine niet in een ‘black box’ mogen gebeuren. 'Menselijke controle moet een fundamenteel onderdeel blijven in het ontwerp van een wapensysteem, anders kan het gebeuren dat je achteraf geen verantwoordelijke meer kunt aanwijzen.'

Razendsnelle ontwikkelingen
De ontwikkelingen gaan razendsnel. Robotraketten sporen zelfstandig doelen op en zetten de aanval in, autonoom vliegende handgranaten treffen de vijand, ook als die in dekking ligt. De robot is in opmars in de vorm van automatische mini-tankjes en computergestuurde richtsystemen. Vaak met de claim dat de automatische wapens preciezer zijn en daardoor minder nevenschade veroorzaken.

Oorlogsslachtoffer
Oorlogsslachtoffer Basim Razzo vertelt vanuit Mosul over het bombardement van de westerse coalitie op zijn huis waarbij zijn vrouw, dochter en broer omkwamen. Het lukt hem na drie jaar zoeken nog steeds niet om boven water te krijgen wie of wat zijn huis ten onrechte als militair doel heeft aangewezen. Als dit soort beslissingen nu al een black box zijn, kun je ze niet aan een autonoom systeem overlaten.

Ook Nederlandse ingenieurs werken mee aan het ontwerpen van robotwapens en onze militairen zetten ze in. De Nederlandse krijgsmacht probeert ervoor te zorgen dat er altijd een mens beslist op wie er geschoten wordt. Nevenschade moet zoveel mogelijk voorkomen worden. Diederik Jekel ondervindt tijdens een oefening dat in de oorlog het militaire doel en zelfbescherming vóór de belangen van de burgerbevolking gaan en dat soldaten alle techniek die ze kunnen krijgen ook zullen gebruiken.

'Focus' is het wekelijkse wetenschapsprogramma van de NTR, gepresenteerd door Diederik Jekel en Elisabeth van Nimwegen.

'Focus', woensdag 12 september om 20.45 uur op NPO  2.